Nezha Guerrouj kreeg van Total geen bedankje voor haar melding, maar werd het bedrijf uit gewerkt

NRC Handelsblad
vrijdag 21 mei 2021

Klokkenluider Als Nezha Guerrouj vermoedt dat bij energiebedrijf Total honderdduizenden euro’s weglekken door slordige administratie, kaart ze dit aan. De leiding grijpt in, maar de melding wordt Guerrouj niet in dank afgenomen.

Het is negen minuten voor vijf op 14 augustus 2020 als Nezha Guerrouj als laatste klusje van een warme vrijdagmiddag een gevoelig mailtje verstuurt. Het onderwerp is onopvallend: „aandachtspunten tijdens afwezigheid”. De geadresseerde: de afdelingsmanager bij de Nederlandse gaswinningstak van het Franse energiebedrijf Total.

Guerrouj heeft er een veelbewogen jaar opzitten als onderhoudsplanner van Total op de productieplatformen die de Fransen in de Noordzee exploiteren. Voordat ze drie weken vrij neemt, wil ze de afdelingsmanager een aantal dingen laten weten. Daarbij heeft ze één verzoek. Of hij de informatie „zeer discreet” kan behandelen.

En dan zet ze uiteen hoe ze ziet dat haar direct leidinggevende, de teamleider van de onderhoudsafdeling, kosten boekt op opdrachten die al lang zijn afgesloten. Dat er nauwelijks controle is op de honderdduizenden euro’s die Total maandelijks uitgeeft aan het onderhoud van de platformen, dat bedragen hoger worden ingeschat en dat er vooral één onderaannemer – het schilder- en onderhoudsbedrijf Brand, voorheen Venko, uit Hoogeveen – profiteert. Het is een melding die, hoe oprecht ook, grote gevolgen voor haar zal hebben.

Guerrouj wil niet meedoen aan de foutieve boekingen, omdat dat „tegen mijn integriteit ingaat”, schrijft ze het afdelingshoofd. „Iedere keer dat ik deze onrechtmatigheden tegenkom, verwerk ik deze sheets niet en markeer ik deze als ROOD.” En dan zet ze haar laptop uit.

Rommelige administratie

Nezha Guerrouj valt uit de toon bij Total E&P (Exploratie en Productie), dat kantoor houdt vlak bij het Haagse station Mariahoeve. Ze is jong, vrouw, Marokkaans-Nederlandse en slechthorend. Door een aangeboren gehoorbeperking hoort ze maar 30 procent, maar ze kan liplezen en heeft een gehoorapparaat.

Guerrouj groeide op in een gezin met zeven kinderen in Rotterdam. Haar vader werkte in een bakkerij, haar moeder was huisvrouw. Vanaf haar zesde zat ze – vanwege haar gehoorbeperking – op het speciaal onderwijs, waar ze leerde liplezen. Omdat ze graag knutselde en fietsen repareerde, kwam ze in de techniek terecht. Ze liep stage bij een productiebedrijf, volgde theoretische vakken, kreeg een baan in het Botlek-gebied en legde zich toe op een ondersteunende functie in de olie- en gasindustrie. Voordat ze aan de slag ging bij Total werkte ze op de Nederlandse vestiging van ExxonMobil, waar ze onder de indruk raakte van de professionele, Amerikaanse cultuur.

Het is anders op het Total-kantoor in Den Haag, waar veel oudere mannen werken en nauwelijks vrouwen. De Fransen exploiteren in Nederland ruim 400 tankstations en een aantal gasboorplatformen in de Noordzee. Daar wordt al decennia aardgas gewonnen met staatsbedrijf Energie Beheer Nederland – vergelijkbaar met hoe de NAM in Groningen gas wint. In dit geval is 60 procent van de gasopbrengsten voor de Fransen, 40 procent is voor de Nederlandse staat.

De sfeer op de werkvloer is stroef door een aantal reorganisaties, merkt Guerrouj als ze in 2019 begint. De olie- en gasprijzen zijn laag en vanuit Parijs wordt gehamerd op kostenbesparingen. De hoogste baas uit Frankrijk stuurt mailtjes rond waarin hij zegt dat het personeel met Total-geld moet omgaan „alsof het van henzelf is”. Ook is het sentiment over aardgas door de aardbevingen in Groningen gekeerd. Nederland ‘moet van het gas af’.

Ook intern zijn er problemen. De administratie bij de afdeling exploratie en productie is rommelig, vindt Guerrouj, die bij Total werkt via een detachering van het Franse energiebedrijf Engie. Guerrouj is verantwoordelijk voor de planning van het onderhoud aan de boorplatformen en moet zorgen dat er op het juiste moment steigers, verf, materieel en personeel heen gaan. Het transport – met boten en helikopters – is kostbaar en luistert nauw. Een deel van het werk wordt door eigen mensen gedaan, een deel uitbesteed – vooral aan schilder- en onderhoudsbedrijf Brand, dat Venko heette tot de nieuwe Amerikaans eigenaar tot een naamswijziging besloot. Brand is gespecialiseerd in offshore onderhoudsklussen en heeft zelfs een eigen werkvoorbereider rondlopen bij Total.

Ongekwalificeerd personeel

Guerrouj is gedreven en neemt gaandeweg steeds meer regelklussen op zich. Haar directe baas, de teamleider, is dan ook tevreden, met één uitzondering: ze moet ophouden met die vragen over Brand. De zaken met Brand regelt hij voortaan wel direct met hun werkvoorbereider, zegt hij begin 2020 tegen haar.

Guerrouj krijgt steeds meer twijfels over de samenwerking. Hoe kan het dat het onderhoudsbedrijf in de Total-planning kan kijken en er de beste onderhoudsklussen uit kan plukken? En waarom keurt haar teamleider urendeclaraties achteraf goed en geeft hij opdrachten voor kostbare last-minute werkzaamheden aan de platformen? Dat was toch haar werk? Ze merkt ook dat Brand soms ongekwalificeerd personeel naar de platformen stuurt, en dat spullen ongebruikt terugkomen.

Dat de banden tussen haar teamleider en Brand goed zijn, blijkt uit een publicatie in On Site – een relatiemagazine van het onderhoudsbedrijf uit 2018. Daarin geeft de teamleider hoog op over de ‘BRAND-app’ – een „mobiele applicatie van BRAND om het steigerwerk realtime te administreren”. „Ik durf te stellen dat ze vanwege die app het contract hebben gewonnen. Het is een grote innovatie”, zegt hij in het blad, nadat Total en Brand een meerjarig onderhoudscontract hebben afgesloten. „En ik help ook mee de BRAND-app naar een hoger plan te trekken.”

Maandenlang soebatten Guerrouj en haar teamleider over de uren- en kostendeclaraties van de onderaannemer. Zij heeft het idee dat er elke maand tonnen te veel worden uitgegeven en dat Brand onevenredig veel voordeel sleept uit het gebruik van de app. Haar teamleider op zijn beurt vindt dat Guerrouj er niets van begrijpt en zich als gedetacheerde planner niet moet bemoeien met de bedrijfsvoering van Total.

Misschien is een functioneringsgesprek een manier om tot werkbare afspraken te komen, denkt Guerrouj. En op 6 juli 2020 heeft hij eindelijk tijd voor haar. Het gesprek zal 2 uur en 40 minuten duren. Om zeker te weten dat ze met haar gehoorbeperking niets mist en zich te wapenen – mocht het misgaan – neemt Guerrouj het gesprek heimelijk op.

‘Pittige dame’

Dat gesprek begint informeel. „Er zit zoveel krul in je haar”, valt haar teamleider op. Hij vraagt of ze een scharrel heeft. Of ze alleen woont en wat haar vakantieplannen zijn. Haar werk doet ze uitstekend, benadrukt hij. „Nezha, petje af”, zegt hij, „ik vind het knap hoe je dit doet”, en „laat je daadkracht zien, want dat heb je in je, je bent een pittige dame.”

Guerrouj houdt het af, ze wil het over de urendeclaraties hebben. Ze komt werkorders tegen die niet worden uitgevoerd, maar wel betaald. Haar baas lacht het weg. De declaraties die hij aftekent kloppen wel, zegt hij. En, er achteraan: „Je moet je minder bemoeien met het aanvragen van personeel, dat moet Brand doen.”

De opmerkingen over haar uiterlijk maken Guerrouj onzeker. Na het gesprek past ze haar kleding aan, draagt ze geen hakken of laarzen meer en doet geen make-up meer op.

In de bedrijfsvoering verandert intussen niks. Een maand later, op 13 augustus 2020, spreekt Guerrouj daarom de afdelingsmanager aan – de meerdere van haar teamleider. Ook dit gesprek neemt ze op. Ze legt hem uit dat onderaannemer Brand, en niet Total zelf, de baas lijkt te zijn over de planning. En dat Brand de kosten van het onderhoud op de Total-platformen lijkt op te drijven.

Ook vertelt ze de afdelingsmanager dat haar teamleider schreeuwt als ze over de kosten begint. De manager wil er alles van weten. „Het loopt de klauwen uit”, zegt hij tegen Guerrouj. „Er is totaal geen controle over progressie en budget.” Om zeker te weten dat de manager de kwestie helder heeft, mailt Guerrouj hem een dag later het relaas en neemt ze drie weken vrij.

Als ze weer aan het werk gaat op maandag 7 september is haar directe baas niet meer zo gezellig. Chagrijnig sommeert hij haar direct naar kantoor te komen. Guerrouj begrijpt het niet, ze werkt toch thuis vanwege corona?

’s Middags, op kantoor, wordt het duidelijk. Tijdens haar vakantie heeft het afdelingshoofd ingegrepen in de manier waarop de klussen tussen Total en Brand worden afgehandeld. De verantwoordelijkheden van de teamleider en de werkvoorbereider van Brand zijn ingeperkt. Tijdregistraties mogen niet langer direct worden afgetekend via de app van de onderaannemer, en voortaan kijkt de afdeling financiën van Total met alles mee.

Dubieuze declaraties

De sfeer verbetert er niet door. Guerrouj heeft het gevoel dat haar teamleider voortdurend wil weten waar ze mee bezig is. En ze ziet dat collega’s over haar praten waar ze bij is. Ze hoort toch slecht, lijken ze te denken, terwijl ze zich niet realiseren dat Guerrouj uitstekend kan liplezen.

De teamleider ziet het precies andersom. Hij heeft het gevoel dat Guerrouj een vendetta tegen hem voert en dat ze hem ten onrechte heeft zwartgemaakt bij zijn baas.

Ik heb precies gedaan wat de ceo van me wilde

Nezha Guerrouj

Begin oktober escaleert het, als de teamleider aan de telefoon tegen Guerrouj begint te schreeuwen. Ze is het zat en stuurt hem een boze mail waarin ze zegt dat hij haar niet moet kleineren. Als ze een mail van hem terug krijgt, ziet ze dat die aan allerlei collega’s ge-cc’d is. Ze meldt zich ziek.

Als ze kort daarna haar hart lucht bij de vertrouwenspersoon en de personeelsadviseur van Total Nederland, willen die er eerst niet aan. Guerrouj is maar een inhuurkracht, zeggen ze in het eveneens opgenomen gesprek. „Jouw contract kan zonder reden opgezegd worden.” Toch zeggen ze een onderzoek toe. In het gesprek dat volgt, gaat het niet meer over de dubieuze declaraties door Brand, of over de teamleider die dat allemaal goed vindt. Total wil vooral bewijsmateriaal zien voor de klacht van Guerrouj over zijn opdringerige gedrag. Het gesprek eindigt moeizaam. De vertrouwenspersoon en de personeelsadviseur vinden dat Guerrouj te heftige woorden gebruikt en dat ze de kwestie met een arts moet bespreken. Het is allemaal jouw beleving en interpretatie, zeggen ze. Ze moet maar leren omgaan met mannen als haar teamleider „want dit is de echte wereld en daar gebeuren nare dingen”.

Begin december 2020 volgt de uitslag van het onderzoek, dat bestond uit een paar gesprekken met de teamleider en collega’s. Voor de beschuldigingen van zijn wangedrag is geen bewijs, schrijven de twee vrouwen in een brief aan Engie, dat Guerrouj detacheert. Over de urenregistratie gaat het niet. Wel achten zij de werkverhoudingen tussen Guerrouj en haar teamleider ernstig beschadigd. En er is, zo blijkt ineens, minder werk voor Guerrouj - iets waar ze zelf nooit iets van heeft gemerkt. Of Engie haar detachering bij het oliebedrijf kan beëindigen. Haar aanwezigheid wordt vanaf nu „als ongewenst gezien”.

‘Beschuldigingen onvoldoende’

Het is januari 2021 en Nezha Guerrouj zit op kantoor bij TaXeCo, het kantoor van haar juridisch adviseurs Karim Aachboun en Ad Aerts. Ze heeft hen opgebeld nadat ze had gelezen dat Aachboun ook voor vrouwenrechten strijdt en dat hij niet bang is om het op te nemen tegen het establishment - „zoals Ferdinand Grapperhaus en de familie De Mol”, zegt zij. „Karim en Ad helpen mij Total hier op aan te spreken en te laten inzien dat deze gang van zaken niet deugt. Er zijn zulke lelijke dingen over mij gezegd, terwijl ik precies heb gedaan wat de Total-ceo Patrick Pouyanné van mij wilde. Namelijk: op de kosten letten en het melden als er dingen misgaan. In plaats van mij te bedanken, hebben ze me uit het bedrijf gewerkt.”

Dat Guerrouj gelijk had, blijkt ook uit een brief die het Franse management begin 2021 naar Nederland stuurde. Daarin staat iets wat Guerrouj zelf niet te horen kreeg, maar wel via Aachboun: namelijk dat naar aanleiding van haar klacht bij de Nederlandse tak is ingegrepen „om het risico op belangenverstrengeling te verkleinen en de efficiëntie te verhogen.” Onderdeel daarvan: ingehuurd personeel heeft niet langer toegang tot het administratiesysteem van Total.

Aan de andere kant, zo staat in de brief, acht Total „de beschuldigingen onvoldoende bewezen om tot actie over te gaan” jegens de teamleider. Over fraude of belangenverstrengeling met Brand, rept de brief niet.

Voor Guerrouj is dat niet genoeg. Aachboun laat weten dat hij namens haar aangifte heeft gedaan tegen Totals Nederlandse bestuursvoorzitter Olivier van Parys en tegen de teamleider wegens seksuele intimidatie en fraude en daarbij haar werklaptop als bewijsmateriaal heeft ingediend. „De kwestie toont aan dat er in het bedrijfsleven meer aandacht moet komen voor Nederlanders met een beperking”, zegt hij.

Zo gaat het dus, als jonge vrouw met een gehoorbeperking, gedetacheerd bij een Frans energiebedrijf, zegt Guerrouj nu. „Op papier is Total een geweldig bedrijf, met volop kansen voor mensen zoals ik. Maar zodra je aan de gevestigde belangen komt, moet je snel weer wegwezen. Dan kun je honderd keer gelijk hebben, dat doet er dan niet meer toe.”